خان الامین
خانَ الاَمین به معنای «امین خیانت کرد» باوری است که برخی از عالمان اهل سنت به شیعیان نسبت داده‌اند. به ادعای آنها، شیعیان معتقدند جبرئیل مأمور رساندن وحی به امام علی(ع) بود ولی خیانت کرده و آن را به حضرت محمد(ص) رساند. برای همین شیعیان در پایان نماز عبارت خان الامین را تکرار می‌کنند.
شیعیان ضمن این که امام علی(ع) را پیامبر نمی‌دانند، معتقدند جبرئیل معصوم است و خطایی از او سر نمی‌زند. همچنین شیعیان در پایان نماز سه‌بار تکبیر می‌گویند، نه خان الامین.
از نظر عالمان شیعه، این ادعا، تهمت به شیعه است و با انگیزه شبیه‌سازی مذهب شیعه به دین یهود، ساخته شده است؛ زیرا گروهی از یهودیان معتقد بودند که جبرئیل مأمور بوده نبوت را در فردی از قوم یهود قرار دهد؛ اما آن را به فردی دیگر داده است.
نسبت دادن خان الامین به شیعیان
خان الامین، به معنای «امین خیانت کرد»، نسبتی است که برخی از عالمان اهل سنت و وهابی به شیعیان داده‌اند؛ البته برخی از آنان این عقیده را به گروهی از غالیانِ شیعه محدود کرده‌اند. به باور آنان، شیعیان معتقدند جبرئیل مأمور بود وحی را به علی(ع) برساند، ولی خیانت کرد و آن را به پیامبر(ص) رساند.
به گفته عبدالله بن جِبْرین (درگذشت ۱۴۳۰ق)، مفتی وهابی، در تعلیقه بر الریاض الندية علی شرح العقیدة الطحاویة برای او نقل شده که برخی از شیعیان، قبل از سلامِ نماز، دستانشان را بر زانوهایشان می‌زنند و عبارت «خان الامین» را تکرار می‌کنند. شیعیان در نماز عبارت خان الامین را نمی‌گویند؛ بلکه پس از سلام نماز، سه بار دست‌ها را بالا آورده و در هر بار تکبیر می‌گویند؛ چراکه به‌فتوای فقیهان شیعه، گفتن سه بار تکبیر پس از سلام نماز مستحب است.
استناد به شعر ابن حماد
برخی از عالمان اهل سنت، بیت شعری که منسوب به علی بن حَمّاد بصری، شاعر شیعه قرن چهارم قمری است را، شاهدی بر این دانسته‌اند که گروهی از شیعیان معتقد به خیانت جبرئیل هستند. آن بیت چنین است:
| ضَلَّ الأمینُ و صَدَّها عَنْ حَیدر | تَاللّهِ ما کانَ الأمینُ أمینا | |
ترجمه: امین گمراه شد و آن را از حیدر بازداشت؛ سوگند به خدا امین امانت نداشت. | ||
به گفته قاضی نورالله شوشتری و ابوعلی حائری، از عالمان شیعه، «امین» در این شعر کنایه از ابوعبیده جراح است، که اهل‌سنت او را امین امت می‌دانند و در رسیدن ابوبکر بن ابی‌قحافه به خلافت و غصب آن از امام علی(ع) کوشیده است. در حدیثی که در صحیح بخاری، از صحاح شش‌گانه اهل سنت نقل شده ابوعبیده جراح امین امت اسلام معرفی شده است.
انگیزه
به گفته جعفر سبحانی، از مراجع تقلید شیعه، خیانت جبرئیل در رساندن وحی، اعتقاد یهودیان بود؛ اما دشمنان وحدت اسلامی آن را به شیعیان نسبت دادند. فخر رازی، مفسر سنی‌مذهب (درگذشت ۶۰۶ق)، ذیل آیه ۹۷ سوره بقره، نقل کرده یهودیان با جبرئیل دشمن بوده و معتقد بودند جبرئیل مأمور بود نبوت را در فردی از قوم یهود قرار دهد؛ اما آن را در فردی خارج از این قوم قرار داد.
اِبن عَبْد رَبِّه (درگذشت ۳۲۸ق)، عالم سنی‌مذهب، در کتاب عِقْدُ الفَرید، پس از اینکه اعتقاد یهودیان را دربارهٔ دشمنی آنها با جبرئیل ذکر کرده، گفته است رافضی‌ها نیز چنین اعتقادی دارند؛ زیرا از نظر آنها جبرئیل در رساندن وحی به محمد(ص) خطا کرده و باید وحی را به علی(ع) می‌رساند. ابن جوزی (درگذشت ۵۹۷ق)، از فقیهان حنبلی مذهب، و ابن تیمیه حرانی(درگذشت ۷۲۸ق)، نظریه‌پرداز سلفیان، نیز این مطلب را هنگام بیان شباهت‌های مذهب شیعه و یهود تکرار کرده‌اند.
ناسازگاری با عقاید شیعه
عالمان شیعه نسبت دادن خیانت جبرئیل به شیعیان را تهمت دانسته‌اند. به گفته عالمان شیعه، هیچ‌کدام از شیعیان به خیانت جبرئیل اعتقاد نداشته و عبارت خان الامین را نمی‌گویند. اعتقاد به خیانت جبرئیل با دیگر اعتقادات شیعه ناسازگار است، که عبارتند از:
- عصمت فرشتگان: اعتقاد به خیانت جبرئیل با عصمت او سازگار نیست. چرا که به باور عالمان شیعه، فرشتگان از جمله جبرئیل معصوم از گناه بوده و از آنچه خدا به آنها امر کرده، نافرمانی نمی‌کنند. همچنین به گفته علامه طباطبایی، مفسر شیعه، جبرئیل از روی عمد، سهو، یا فراموشی در وحی تغییری ایجاد نمی‌کند.
- پبامبر نبودن علی(ع): علمای شیعه معتقدند امام علی(ع) امام و جانشین حضرت محمد(ص) بوده و خودْ پیامبر(ص) نیست. به پیامبر نبودن امام علی(ع)، در حدیث منزلت که از آن برای اثبات امامت علی(ع) استفاده شده نیز، تصریح شده است.
- به گفته عبدالله جوادی آملی، مفسر شیعه، کسی کامل‌تر از پیامبر اسلام(ص) وجود نداشته و نخواهد داشت؛ زیرا اگر وجود می‌داشت، خاتمیت به او نمی‌رسید.
پانویس
- ↑ ابن عبد ربه، العقد الفرید، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۵۰؛ ابن جوزی، الموضوعات، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۳۳۹؛ ابن تیمیه، منهاج السنة النبویة، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۲۷ و۳۲.
- ↑ ابن عثیمین، القول المفید، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۲۱؛ عدوی، سلسلة التفسیر لمصطفی العدوی، بی‌تا، ج۲۳، ص۱۵.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۱۰، ص۲۳؛ تهاونی، موسوعة كشاف اصطلاحات الفنون والعلوم، ۱۹۹۶م، ج۲، ص۱۲۴۹.
- ↑ ابن عبد ربه، العقد الفرید، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۵۰؛ ابن جوزی، الموضوعات، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۳۳۹.
- ↑ ابن ابی‌العز، الریاض الندیة علی شرح العقیدة الطحاویه، ۱۴۳۱ق، ج۴، ص۵۶۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به صافی، صوت الحق ، دار التعارف للمطبوعات، ص۴۵؛ سبحانی، راهنمای حقیقت، ۱۳۸۷ش، ص۳۶۳.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۰، ص۴۰۸؛ مفید، المقنعه، ۱۴۱۰ق، ص۱۱۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به دوانی، الحجج الباهرة، ۱۴۲۰ق، ص۳۵۹؛ دهلوی، مختصر التحفة الاثنی عشریة، ۱۳۷۳ق، ج۱، ص۱۳.
- ↑ شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۵۶۶.
- ↑ شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۵۶۶؛ حائری، منتهی المقال، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۴۰۶؛ همچنین نگاه کنید به محدث ارموی، تعلیقات نقض، ۱۳۵۸ش، ج۲، ص۱۰۸۵.
- ↑ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۹، ص۸۸.
- ↑ سبحانی، راهنمای حقیقت، ۱۳۸۷ش، ص۳۶۳.
- ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۶۱۱.
- ↑ ابن عبد ربه، العقد الفرید، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۵۰.
- ↑ ابن جوزی، الموضوعات، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۳۳۹.
- ↑ ابن تیمیه، منهاج السنة النبویة، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۲۷ و۳۲.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۱۲۷؛ سبحانی، ظاهرة الافتراء علی الشیعة عبر التاریخ، مشعر، ص۵۹؛ صافی، صوت الحق، دار التعارف للمطبوعات، ص۴۵.
- ↑ سروش، «شبهه خان الامین»، ص۱۴۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به شیخ صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۳ق، ص۹۶؛ مفید، اوائل المقالات، ۱۴۱۳ق، ص۷۱.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۵، ص۳۱۶.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به سید مرتضی، الشافی فی الإمامة، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۵.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به سید مرتضی، الشافی فی الإمامة، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۵.
- ↑ برقی، المحاسن، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۵۹؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۲۶.
- ↑ جوادی آملی، تفسیر موضوعی قرآن کریم، ۱۳۷۹ش، ج۸، ص۲۴.
منابع
- ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة القدریة، تحقیق محمد رشاد سالم، ریاض، جامعة امام محمد بن سعود الاسلامیة، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.
- ابن ابی‌العز، علی بن علی، الریاض الندیة علی شرح العقیدة الطحاویة، تعلیقه عبدالله بن جبرین، مقدمه طارق بن محمد خویطر، ریاض، دارالصمیعی، ۱۴۳۱ق.
- ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، الموضوعات، با مقدمه و تحقیق عبدالرحمن محمد عثمان، مدینه، محمد عبد المحسن صاحب المکتبة السلفیة بالمدینة المنورة، ۱۳۸۸ق.
- ابن عبد ربه، شهاب‌الدین احمد بن محمد، العقد الفرید، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۴ق.
- ابن عثیمین، محمد بن صالح، القول المفید علی کتاب التوحید، المملکة العربیة السعودیة،دار ابن الجوزی، ۱۴۲۴ق.
- امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، قم، مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة، ۱۴۱۶ق.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دار طوق النجاة، به تحقیق محمد فؤاد عبد الباقی، ۱۴۲۲ق.
- برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، به تحقیق و تصحیح جلال‌الدین محدث، قم،دار الکتب الإسلامیه، ۱۳۷۱ق.
- تهاونی، محمد بن علی، موسوعة كشاف اصطلاحات الفنون والعلوم، با مقدمه و اشراف رفيق العجم، به تحقیق علي دحروج، ترجمه از فارسی به عربی توسط عبد الله الخالدي، بیروت، مكتبة لبنان ناشرون، ۱۹۹۶م.
- حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال فی أحوال الرجال، به تحقیق مؤسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث، قم، موسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، ۱۴۱۶ق/۱۳۷۴ش.
- جوادی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن کریم سیره رسول اکرم(ص) در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء، ۱۳۷۹ش.
- دهلوی، شاه عبدالعزیز غلام حکیم، مختصر التحفة الاثنی عشریة، ترجمه حافظ غلام محمد بن محیی الدین بن عمر الأسلمی، اختصار و تهذیب محمود شکری الألوسی، به تحقیق محب الدین الخطیب، قاهره، المطبعة السلفیة، ۱۳۷۳ق.
- دوانی، جلال‌الدین محمد بن اسعد، الحجج الباهرة فی إفحام الطائفة الکافرة الفاجرة، به تحقیق عبدالله حاج علی منیب، مکتبة الإمام البخاری، بی‌جا، ۱۴۲۰ق/۲۰۰۰م.
- سبحانی، جعفر، ، تهران، مشعر، بی‌تا.
- سبحانی، جعفر، راهنمای حقیقت، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۷ش.
- سروش، جمال و شهرزاد دهقان جبارآبادی، «شبهه خان الامین»، در حکمت اسلامی، شماره ۳، ص۱۳۱-۱۵۸، زمستان ۱۳۹۳ش.
- سمعانی، ابوسعد عبدالکریم بن محمد، الانساب، به تحقیق عبدالرحمن بن يحيى المعلمي اليماني و دیگران، حیدرآباد، مجلس دائرة المعارف العثمانية، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۲م.
- سید مرتضی، علی بن حسین، الشافی فی الامامة، تحقیق سید عبدالزهراء حسینی، تهران، مؤسسه الصادق، ۱۴۱۰ق.
- شوشتری، نورالله بن شریف‌الدین، مجالس المؤمنین، تهران، اسلامیه، ۱۳۷۷ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الاعتقادات، به تحقیق علی میرشریفی و عبدالسید عصام، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۳۷۱ش/۱۴۱۳ق.
- صافی، لطف‌الله، صوت الحق ودعوة الصدق، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، چاپ سوم، بی‌تا.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۳ق.
- عدوی، مصطفی، ، دروس صوتية قام بتفريغها موقع الشبكة الإسلامية، بی‌تا.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، به تصحیح مقدمه و تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۱۳ق.
- فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر کبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، به تصحیح و تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران،دار الکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- محدث ارموی، میر جلال‌الدین، تعلیقات نقض، تهران، انتشارات انجمن آثار ملی، ۱۳۵۸ش.
- مفید، محمد بن محمد، المقنعه، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۱۰ق.
- مفید، محمد بن محمد، اوائل المقالات، به تحقیق ابراهیم انصاری، قم، الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، با گردآوری و تحقیق عباس قوچانی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.
- «نقدی بر کتاب الموضوعات نگارش ابوالفرج معروف به ابن الجوزی»، در کلام اسلامی، شماره ۳۰، از ص۱۴۸ تا ۱۶۰، تابستان ۱۳۷۸ش.
پیوند به بیرون